Главная страница Персоналии Чувашские писатели Турхан (Сергеев) Кузьма Сергеевич

Чувашская сеть культурного наследия
Архивная служба Чувашии
Публичные библиотеки Чувашии
Перечень ДК Чувашии
Музеи Чувашии
Перечень театров Чувашии
Знаменательные и памятные даты Чувашии
365 дней с выдающимися людьми Чувашии

Писатели : Турхан (Сергеев) Кузьма Сергеевич

Турхан (Сергеев) Кузьма Сергеевич

08.10.1915–29.05.1988 гг.

Чувашский писатель, переводчик, лауреат Государственной премии Чувашии им. К. Иванова (1977), член Союза писателей СССР (1952), участник советско-финляндской войны.

Родился в д. Подлесные Чурачики (Вăрманхĕрри Чурачăк) Комсомольского района Чувашской Республики.

К. Турхан – выпускник Канашского педагогического техникума, Ленинградского института журналистики им. В. Воровского. Работал учителем, редактором Чувашского книжного издательства, главным редактором Комитета радиоинформации при Совнаркоме Чувашской АССР, начальником Главлита Чувашской АССР. С 1948 г. – писатель-профессионал.
Известен как прозаик и переводчик. Литературную деятельность начал в 1936 г. Перевел на чувашский язык произведения Н. Гоголя, К. Симонова и др.

Основные издания: «Йăмраллă ял» (Деревня в ветлах), «Кĕтне хĕрринче» (На Кубне), «Сĕве Атăла юхса кĕрет» (1 кн., 2 кн.) (Свияга впадает в Волгу), «Çĕпĕрти тĕлпулусем» (Сибирские встречи) и др.

Награжден орденами Отечественной войны II степени, «Знак Почета».


Библиография (труды):

1. Сергеев К. Атакӑра : политрук калавӗсем / К. Сергеев. - Шупашкар, 1941. - 92 с.
См. обл.
2. Турхан, К. Кӗтне хӗрринче : (пӗр класс ачисем) / К. Турхан. - Шупашкар, 1954. - 302 с.
См. обл.
3. Турхан, К. Сӗве Атӑла юхса кӗрет : истори романӗ : пӗрремӗш кӗнеке. - Шупашкар, 1994. - 607 с.
4. Турхан, Кузьма. Сӗве Атӑла юхса кӗрет : истори романӗ. Иккӗмӗш кӗнеке / Кузьма Турхан.- Шупашкар, 1994. - 559 с.
5. Турхан, К. Сӗве Атӑла юхса кӗрет : 3- мӗш кӗнеке / К. Турхан. - Шупашкар, 1976. - 383 с. См. обл.
6. Турхан К. С. Свияга впадает в Волгу : роман / К. С. Турхан. - Шупашкар, 1985. - 544 с. См. обл.
7. Турхан, К. Свияга впадает в Волгу : избранное : исторический роман / Кузьма Турхан ; [пер. с чуваш. А. И. Дмитриева ; предисл. Г. И. Федорова ; худож. В. Н. Гончаров]. - Чебоксары : Чувашское книжное издательство, 2013. - 637, [2] с.
8. Турхан, К. С. Пулеметчик Иван Смирнов : [калав] / К. С. Турхан // Вӑрҫӑ калавӗсем / Л. Агаков пухса хатӗрленӗ. - Шупашкар : Чӑваш АССР Государство издательстви, 1958. - С. 192-206.


Библиография:

1. Историлле роман ӑсти : Куҫма Турхан ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине халалланӑ литература каҫӗн сценарийӗ / Чӑваш Республикин наци библиотеки, "Чӑваш кӗнеки" центрӗ ; [О. Н. Тимофеева хатӗрленӗ ; Г. П. Соловьева кӑларӑмшӑн яваплӑ]. - Шупашкар : Чӑваш Республикин наци библиотеки, 2015. - 16 с. - (Чӑваш енӗн чаплӑ ҫыннисем, паллӑ кунӗсем ; 14-мӗш кӑларӑм).
2. Ӑсан Уҫӑпӗ. Ячӗ-сумӗ чыслӑ, ӗҫӗ - пархатарлӑ / Ӑсан Уҫӑпӗ // Ялав. - 2000. - № 9. - С. 93-96. - См. текст
3. Боровкова, В. Г. Куҫма Турхан ҫуралнӑранпа - 100 ҫул / В. Г. Боровкова // Каҫал ен ( Комсомольски районӗ). - 2015. - 10 юпа. - С. 2 : ӳкерчӗк. - (2015 ҫул - Литература ҫулталӑкӗ).
4. Гордеев, Д. Аслӑ ентешӗм / Д. Гордеев // Ялав. - 1985. - № 10. - С. 21.
5. Гордеев, Д. Манмаҫҫӗ ун ятне ентешӗсем / Д. Гордеев // Хыпар. - 2000. - 31 юпа. - См. текст
6. Гордеев, Д. Халӑхри ҫын / Д. Гордеев // Ялав. - 1995. - № 10. - С. 89-93. - См. текст
7. Григорьева, М. Куҫма Турхан эткерлӗхӗ : [Чӑваш Республикин наци библиотекинче Куҫма Турханӑн литература каҫӗ иртни ҫинчен] / М. Григорьева // Чӑваш хӗрарӑмӗ. - 2015. - 10 октябрь/юпа (№ 40). - С. 2 : ӳкерчӗк.
8. Давыдов-Анатри, В. Пил / В. Давыдов-Анатри // Хыпар. - 1995. - 7 юпа.
9. Дмитриев, А. Иртнӗ кун ҫути : [Куҫма Турханӑн "Сӗве Атӑла юхса кӗрет" романӗ ҫинчен] / А. Дмитриев // Тӑван Атӑл. - 2015. - № 10. - С. 37-41 : сӑн ӳкерчӗк.
10. Еливанова, Г. Ӑсчахсем вилме те пӗлеҫҫӗ-и? / Г. Еливанова // Хыпар. - 2005. - 25 юпа. - С. 6.
11. Eфимов, Г. Аслӑ та ӑслӑ юлташӑм / Г. Eфимов // Хыпар. - 2000. - 7 юпа.
12. Ефремова, А. В. Хӑюллӑ ҫыравҫӑ / А. В. Ефремова // Каҫал ен (Комсомольски районӗ). - 2015. - 3 юпа. - С. 3 : сӑн ӳкерчӗк.
13. Желтухин, Г. Халӑх пурнӑҫне анлӑн ҫутатнӑ ҫыравҫӑ / Г. Желтухин // Ҫамрӑксен хаҫачӗ. - 2015. - 24 авӑн (№ 38). - С. 14 : сӑн ӳкерчӗк.
14. Карпова, О. Ӗмӗтленнӗ роман ӑсти / О. Карпова // Хыпар. - 2005. - 25 юпа. - С. 6.
15. Кузьма Турхан // Чӑваш литературин антологийӗ. - Шупашкар, 2003. - [Т. 1] : Проза. - С. 186.
16. Львов, П. "Нумай пултӑр, лайӑх пултӑр..." / П. Львов // Ялав. - 1975. - № 10. - С. 9.
17. Михайлова, Т. Роман ӑсти / Т. Михайлова // Чӑваш хӗрарӑмӗ. - 2005. - 15-21 юпа (№ 41). - С. 10.
18. Никитина, И. "Сӗве Атӑла юхса кӗрет" роман - аваллӑх тӗкӗрӗ : [Куҫма Турхан ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнӗ май] / И. Никитина // Хресчен сасси. - 2015. - 2 октябрь/юпа (№ 61). - С. 6 : сӑн ӳкерчӗк.
19. Паймина, E. К. С. Турхан // Паймина, E. Пилӗк портрет / Е. Паймина. - Шупашкар, 1957. - С. 20-24.
20. Семенова, О. Асӑну каҫӗ иртнӗ / О. Семенова // Хыпар. - 2000. - 12 юпа.
21. Станьял, В. Тавах сана, ӑста ҫыравҫӑ / В. Станьял // Коммунизм ялавӗ. - 1985. - 10 окт.
22. Тихонов, П. Куҫма Турхана чысласа / П. Тихонов // Хыпар. - 2000. - 10 юпа.
23. Туркай, В. Иртнине тӗпчесе пулассишӗн ӗҫленӗ / В. Туркай // Хыпар. - 2000. - 10 юпа.
24. Туркай, В. Тахҫан пулни тепӗр хут чӗрӗлсен : Куҫма Турханӑн "Сӗве Атӑла юхса кӗрет" романне тишкерме хӑтланни / В. Туркай // Тӑван Атӑл. - 2015. - № 10. - С. 42-53 : сӑн ӳкерчӗк. - См. текст
25. Ула Тимӗр. Атӑл Сӗвене хапӑл... : Куҫма Турхан ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнӗ май / Ула Тимӗр // Шӑмӑршӑ хыпарӗ. - 2015. - 21 октябрь. - С. 5 : сӑн ӳкерчӗк.
26. Уткин, Г. А. Яла юратакан Турхан // Уткин, Г. А. Ултӑ портрет : очерксем / Г. А. Уткин. - Шупашкар, 2015. - Пиллӗкмӗш кӗнеке. - С. 29-35.
27. Уткин, Г. Яла юратакан Турхан / Г. Уткин // Хыпар. - 1995. - 6 раштав.
28. Харис, Р. Иртнине пӗр-пӗрин хутшӑнӑвӗсене тӗпе хурса ҫутатнӑ : [Куҫма Турханӑн "Сӗве Атӑла юхса кӗрет" романӗ ҫинчен] / Р. Харис // Хыпар. - 2015. - 15 июль/утӑ. - С. 4.
29. Чӑваш халӑхӗн шавласа, кӗрлесе ҫӳремен сумлӑ ҫыравҫи // Хыпар. - 2015. - 13 октябрь/юпа. - С. 40 : сӑн ӳкерчӗксем.
30. Яковлева, И. Г. К. Турханӑн "Сӗве Атӑла юхса кӗрет" романӗнчи апат-ҫимӗҫ ячӗсен уйрӑмлӑхӗсем / И. Г. Яковлева // Чувашский язык: история, современность, проблемы. - Чебоксары, 2009. - С. 190-195.
31. Ялкир, П. Хӑюллӑ ҫыравҫӑ / П. Ялгир // Чӑваш хӗрарӑмӗ. - 2000. - 7 юпа (№ 40). - С. 2.
32. Яндрова, E. Пирӗн ҫыравҫӑ / E. Яндрова // Каҫал ен (Комсомольски районӗ). - 2000. - 18 юпа.
33. Абрамов, В. А. Турхан (Сергеев) Кузьма Сергеевич / В. А. Абрамов // Чувашская энциклопедия. - Чебоксары, 2011. - Т. 4 : Си-Я. - С. 283. - См. текст
34. Артемьев, Ю. М. Кузьма Турхан // Артемьев, Ю. М. Чувашская литература : учеб. для 10-11 классов русскояз. шк. / Ю. М. Артемьев. - Чебоксары, 2003. - С. 179-180. - См. текст
35. Афанасьев, П. Турхан (Сергеев) Кузьма Сергеевич / П. Афанасьев // Писатели Чувашии / П. Афанасьев. - Чебоксары, 2006. - С. 429-430. - См. текст
36. В честь Кузьмы Турхана // Чебоксарские новости. - 2000. - 10 окт.
37. Данилов, Н. Ф. Язык и стиль романа К. Турхана "Йӑмраллӑ ял" ("Деревня в ветлах") / Н. Ф. Данилов // Записки / Науч.-исслед. ин-т яз., лит. и истории при Совете Министров Чуваш. АССР). - Чебоксары, 1953. - Вып. 7. - С. 101-153.
38. Калган, А. В расцвете творчества / А. Калган // Советская Чувашия. - 1975. - 8 окт.
39. Мышкина, А. Ф. Кузьма Сергеевич Турхан: 1915-1988. В романах - судьба народа / А. Ф. Мышкина // Писатели. - Чебоксары, 2008. - С. 299-308. - См. текст
40. Сергеев Кузьма Сергеевич (Турхан) // Энциклопедия чувашской журналистики и печати. - Чебоксары, 2014. - С. 392.
41. Тимофеева, А. Светлые мечты писателя / А. Тимофеева // Чӑваш тӗнчи = Чувашский мир. - 2015. - 22 октябрь/юпа (№ 6). - С. 9 : фот.
42. Тимуков, А. Н. Турхан (Сергеев) Кузьма Сергеевич // Краткая чувашская энциклопедия. - Чебоксары, 2001. - С. 411.
43. Уткин, Г. А. Сергеев (Кузьма Турхан) Кузьма Сергеевич / Г. А. Уткин, Г. Н. Ксенофонтов // Энциклопедия Комсомольского района. - Чебоксары, 2009. - С. 334.
44. Ялгир, П. Турхан (Сергеев) Кузьма Сергеевич / П. Ялгир // Литературный мир Чувашии / П. Ялгир. - Чебоксары, 2005. - С. 118.